در رابطه با انواع کنتاکتور بیشتر بدانید.

کنتاکتورها از جمله مهم‌ترین ادوات کلید زنی و محافظت در تابلوهای برق صنعتی هستند که سابقه طولانی حضور در بازار را تجربه می‌کنند. این قطعه صنعتی در ساده‌ترین حالت نقش یک دستگاه سوئیچینگ (کلید زنی) را بازی می‌کند و در پیشرفته‌ترین حالت به‌عنوان یک عامل کنترلی در مدار مورد استفاده قرار می‌گیرد. کنتاکتورها با توجه به جریان کاربری، ولتاژ کاربری و نوع کاربری تقسیم‌بندی می‌شوند. در این مقاله المان صنعت برتر سپهر قصد داریم به معرفی انواع کنتاکتور بپردازیم.

اصلی‌ترین مسئله در انتخاب یک کنتاکتور، اطلاع داشتن از نوع تغذیه مورد نیاز بوبین کنتاکتور می‌باشد. از آنجایی که در طراحی تابلو برق‌های قدرت مسئله اصلی ولتاژ مورد نیاز یا ولتاژ کاربری دستگاه‌های متصل به تابلو می‌باشد؛ لازم است که در محاسبات، نوع کنتاکتور از نظر جریان و سطح ولتاژ مشخص باشد. انواع کنتاکتور بر اساس نوع مبدل ولتاژ شامل دو دسته جریان مستقیم (DC) و جریان متناوب (AC) می‌شوند.

این‌گونه از انواع کنتاکتور ها بیشتر در بحث کنترل و عملیات کلید زنی تابلوهای تجهیزات اتوماسیون و ابزار دقیق نظیر دستگاه‌های CNC ، تجهیزات برقی هیدرولیک و پنوماتیک، راه اندازی سنسورهای خاص و … کاربرد دارند. کنتاکتورهای جریان مستقیم به صورت محدود با قیمتی بیشتر از کنتاکتورهای جریان متناوب (AC) تولید و به فروش می‌رسند. به‌طور کلی در بازار برق از این کنتاکتورها به عنوان کنتاکتورهای خاص یاد می‌شود. دامنه جریانی کنتاکتور های موجود در بازار از استاندارد متعارفی پشتیبانی می‌کنند که این مورد برای کنتاکتورهای جریان مستقیم شامل رنج‌های ۶-۹-۱۲-۱۸-۲۵-۳۲ و نهایتاً ۴۰ آمپر می‌باشد.

این دسته به کنتاکتورهای عمومی یا عادی در بازار معروف هستند که حجم فروش و کاربرد آنها بسیار بیشتر و فراوان‌تر از کنتاکتورهای جریان مستقیم می‌باشد. کاربرد آنها در طیف وسیعی از تابلوهای برق صنعتی، اتوماسیون و ابزار دقیق اعم از تابلوهای روشنایی، صنعتی، راه انداز موتوری و ژنراتوری و … می‌باشد. این زیر دسته از انواع کنتاکتور ها در دو حالت تکفاز و سه فاز تولید می‌شود. کنتاکتورهای تکفاز که به  کنتاکتورهای بی صدا معروف هستند دارای رنج قیمتی پایین‌تر از کنتاکتور سه فاز بوده و برای مصارف عمومی مانند سیستم‌های هوشمند خانگی، پمپ‌های آبیاری تکفاز و از این قبیل می‌باشد. در طرف مقابل کنتاکتورهای سه فاز دارای قیمتی بالاتر و محدوده کاربری متنوع‌تری اعم از کارخانجات صنعتی مختلف و … می‌باشد. دامنه جریانی کنتاکتورهای موجود در بازار از استاندارد متعارفی پشتیبانی می‌کنند که این مورد برای کنتاکتورهای جریان متناوب شامل رنج‌های۶ ، ۹، ۱۲، ۱۸، ۲۵، ۳۲، ۴۰، ۵۰، ۶۵، ۷۵، ۸۰، ۹۵، ۱۰۰، ۱۱۵، ۱۳۰، ۱۵۰، ۱۷۵، ۲۰۰، ۲۲۵، ۲۶۵، ۳۳۰، ۴۰۰، ۵۰۰، ۶۳۰ و ۸۰۰ آمپر می‌باشد.

در بخش قبل گفتیم گه برای استفاده از یک کنتاکتور لازم است تا از نوع جریان و سطح ولتاژ مطلع باشیم. در ابتدا به معرفی نوع جریان کاربری پرداختیم. سطح ولتاژ کنتاکتور از یک قاعده استاندارد پیروی می کند. لذا شما برای هر سطح ولتاژی نمی توانید کنتاکتور مورد نظر خود را انتخاب نمائید.  در نتیجه سطوح ولتاژی استاندارد برای انواع کنتاکتور های موجود در بازار به ترتیب عبارت اند از : 24، 48، 110، 220 و 380 ولت.  ولتاژ های تا 110 ولت عموماً برای مصارف الکترونیکی و قدرت و ولتاژ های 110 تا 380 منحصراً برای مصارف قدرت کاربرد دارند. کنتاکتور های عمومی و متداول مورد استفاده در صنعت کنتاکتور های جریان متناوب با دامنه ولتاژی 220 ولت هستند.

در مقدمه بیان کردیم که هدف اصلی استفاده از کنتاکتور برای عملیات سوئیچینگ، محافظت است ولی در حالت پیشرفته تر بمنظور کنترل تجهیزات مورد استفاده قرار می گیرد. بطور کلی امروزه در بازار برق ایران چهار نوع مختلف کنتاکتور به منظور عملکرد های گوناگون توزیع و به فروش می رسند. مینی کنتاکتور ها، کنتاکتورهای ریلی (معروف به کنتاکتور بی صدا)، کنتاکتورهای قدرت (معروف به کنتاکتورهای سه فاز) و کنتاکتورهای خازنی دسته بندی انواع کنتاکتور بر اساس نوع کاربری می باشند.

این کنتاکتورها دارای ابعادی کوچک‌تر از کنتاکتور های قدرت بوده و اصطلاحاً کامپکت می‌باشند. کاربرد آنها زمانی است که حفاظت اصلی‌ترین پارامتر بوده و فضای کار محدود است. مینی کنتاکتور ها عموماً سه پل و چهارپل بوده و در نهایت تا رنج ۱۸ آمپر تولید می‌شوند.

این کنتاکتور دارای طراحی منحصر به فرد بوده و همانند یک رله می‌باشند. این کنتاکتورها در دو نوع تکفاز و سه فاز تولید می‌شوند که مدل تکفاز آن بسیار مشابه کلید مینیاتوری می‌باشد. این مدل در بعضی مواقع می‌تواند جای رله‌های شیشه‌ای را نیز در مدارات فرمان بگیرد. صدای کم، اشغال فضای کم، قیمت مناسب و دوره تعمیرات کم مزیت اصلی این مدل است. ازجمله معایب آن نیز رنج ولتاژی محدود به ۲۲۰ ولت و رنج جریانی محدود تا حداکثر ۶۳ آمپر است. کاربرد آنها در کنترل روشنایی، گرمایش، تهویه، موتورها و پمپ‌های تکفاز است.

معروف‌ترین مدل و پر مصرف‌ترین گونه در میان انواع کنتاکتور ها که دارای تیغه‌های قدرت به منظور انجام عملیات سوئیچینگ و تیغه‌های کنترل به منظور عملیات کنترل است. این مدل از کنتاکتورها بر خلاف دو مدل قبل از یک هسته دو قسمتی E شکل که بازوی وسط آن متحرک است و یک بوبین سیم پیچ با محدوده ولتاژی وسیع و جریان کاربری به انتخاب مشتری استفاده می‌کند. این مدل قدیمی‌ترین مدل از میان انواع کنتاکتور ها بوده که عملکرد آن به‌صورت الکترومغناطیسی می‌باشد. ازجمله مزایای آن رنج کاربری بسیار وسیع، تعمیرات آسان و قابل تغییر بودن بوبین آن به راحت‌ترین شکل برای مصرف کننده می‌باشد. از جمله معایب آن نیز قیمت بالاتر نسبت به مدل‌های قبلی، حجیم بودن، امکان جرقه زنی در حین اتصال، داشتن دوره تعمیرات فصلی یا سالیانه است. کاربرد این مدل شامل تمامی دستگاه‌های استفاده کننده از برق سه فاز نظیر موتورها، ژنراتورها و… می‌باشد. رنج جریانی این مدل از ۶ تا ۸۰۰ آمپر را پوشش می‌دهد.

این کنتاکتور متشکل از دو قطعه است: کنتاکتور قدرت و یک واحد سوئیچینگ خازنی. این واحد بر روی کنتاکتور نصب شده و سیم‌های ورودی و خروجی آن به ورودی و خروجی قدرت کنتاکتور متصل می‌گردد. این مدل از کنتاکتورها تنها در تابلوهای اصلاح ضریب بار (تابلوهای بانک خازنی) مورد استفاده قرار می‌گیرند. وظیفه اصلی این کنتاکتور، قطع و وصل خازن سه فاز می‌باشد. علت عدم استفاده از کنتاکتور قدرت بدون واحد خازنی به خاطر  اتصال جریان بسیار بالایی است که در حین قطع و وصل خازن در مدار صورت می‌گردد. در یک بانک خازنی به منظور اصلاح ضریب بار، جریان هجومی زیادی را مشاهده می‌کنیم که این جریان به تنهایی می‌تواند باعث التهاب در شبکه و سوختن تجهیزاتی از قبیل کنتاکتور و فیوزهای موجود در مدار شود. واحد خازنی دارای مقاومتی در جهت کنترل این جریان هجومی می‌باشد.  انتخاب کنتاکتور خازنی مناسب بر اساس کیلوواj خازن سه فاز مورد استفاده در تابلو بانک خازنی تعیین می‌شود. برای مشاهده جدول انتخاب کنتاکتور  و واحد خازنی مناسب می‌توانید از این لینک استفاده نمائید.

.

پس از بررسی و مشخص کردن انواع کنتاکتور می‌خواهیم به معرفی پارامترهایی بپردازیم که هنگام انتخاب مناسب‌ترین کنتاکتور باید به آن‌ها توجه کنید.

نوع جریان کاربری کنتاکتور (جریان مستقیم یا جریان متناوب) را مشخص کنید.

میزان ولتاژ کاربری برای بوبین کنتاکتور را تعیین کنید. (۲۴، ۴۸، ۱۱۰، ۲۲۰ و ۳۸۰ ولت)

میزان حد نهایی جریان حفاظتی کنتاکتور را به‌منظور حفاظت از مصرف کننده خود مشخص کنید. (۶ تا ۸۰۰ آمپر)

در نهایت بر اساس نوع کاربری، فضای کار و نوع مصرف کننده؛ نوع کنتاکتور خود را از چهار مدل موجود در بازار انتخاب کنید.