اصول ساخت تجهیز مورد استفاده در تابلوهای برق صنعتی بر دو مبنا استوار است: بخش اول حفاظت و بخش دوم کنترل. انتظاری که از یک تجهیز در این صنعت داریم به این صورت است که از آن می‌خواهیم در ابتدای امر محافظت از تابلو و مصرف کننده مورد نظر ماست. حفاظت دارای موارد مختلفی است. حفاظت در برابر جریان بیش از حد یا اضافه بار، حفاظت در برابر فقدان فاز، حفاظت در برابر افت ولتاژ متداول‌ترین موارد حافظت در تجهیزات برق صنعتی می‌باشد. در این مقاله به معرفی انواع بی متال و روش حفاظتی این تجهیز می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
رله بی متال یا رله اضافه بار حرارتی یکی از انواع تجهیزاتی است که عموماً موتورها و در ادامه دیگر تجهیزات برقی صنعتی را در برابر اضافه بار و اضافه جریان محافظت می‌کند. این تجهیز به همراه کنتاکتور مورد استفاده قرار می‌گیرد. بی متال اضافه بار موتور را احساس می‌کند و بر همین اساس توان عبوری برای موتور را قطع کرده و موتور را از آسیب ناشی از گرمای بیش از حد محافظت و از اتلاف انرژی جلوگیری نماید. همچنین کلید بی متال می‌تواند موتور را در مقابل خطای فاز و عدم تعادل فاز هم محافظت نماید.
اصول و عملکرد انواع بی متال
رله بی متال حرارتی بر اساس خواص الکترو حرارتی کار می کند. جریان از طریق پل های بی متال به سمت مصرف کننده رفته و سپس نوار بی متالی داخل رله که به حرارت حساس است؛ شروع به گرم شدن می کند. زمانی که جریان از میزان تنظیم شده بیشتر می شود؛ نوار خم می شود. همزمان کنتاکت تریپ فعال شده و منبع تغذیه سیم پیچ داخل بوبین کنتاکتور را قطع می نماید و در نتیجه انرژی الکتریکی مصرف کننده قطع می شود. هرچه میزان جریان بالاتر باشد؛ زمان تریپ یا زمان خطای شما کمتر است.
معرفی بخش های مختلف بی متال
یک بی متال با در نظر گرفتن موارد بالا دارای بخش‌های زیر است:
1- ترمینال‌های قدرت ورودی و خروجی (L۱۲۳,T۱۲۳ ): ترمینال‌های خانواده L به ترمینال‌های داخلی نیز شناخته می‌شوند که به‌طور مستقیم بر روی کنتاکتور نصب می‌شوند. منبع تغذیه موتور یا مصرف کننده را می‌توان به ترمینال‌های خانواده T متصل کرد.
2- پیچ تنظیم جریان: یک پیچ که معمولاً دارای رنگ متفاوت است و در انواع بی متال دیده می‌شود، به شما اجازه می‌دهد تا با استفاده از آن جریان نامی موتور یا مصرف کننده خود را تنظیم کنید. جریان را می‌توان بین حد بالا مثلاً 9 آمپر و حد جریان پایین مثلاً 13 آمپر تنظیم کرد.
3- دکمه راه اندازی مجدد (ریست): کلیدی که معمولاً به رنگ قرمز است و رله بی متال را پس از رفع خطا ریست می‌کند.
4- عقربه تنظیم ریست: به وسیله این عقربه می‌توانید انتخاب نمائید که رله بی متال شما پس از رفع خطا به‌صورت دستی به حالت اول باز گردد یا به حالت خودکار
5- کنتاکت کمکی: همانند تمامی تجهیزات برق صنعتی و به جهت استفاده در مدارات کنترل تابلو برق، این امکان بر روی رله‌های بی متال قرار داده شده تا از کنتاکت های کمکی باز و بسته موجود بر روی آن استفاده کرده و مصرف کننده را کنترل نمائید. کنتاکت NO برای سیگنال تریپ بوده و کنتاکت NC برای قطع ارتباط کنتاکتور می‌باشد.
6- کلید تست: دکمه کوچکی است که در نهایت پس از بستن مدار می‌توانید با استفاده از آن از صحت عملکرد مدار بسته شده اطمینان حاصل نمائید.
نقشه مدار بی متال
نقشه مدار داخلی بی متال به صورت زیر است:
نقشه نصب انواع بی متال
بی متال‌ها همواره با کنتاکتور‌ها در مدار استفاده می‌شوند. در شکل زیر نقشه نصب انواع رله بی متال جهت راه اندازی یک موتور سه فاز را مشاهده می‌کنید:
خطاهای ممکن بی متال
یک رله بی متال تنها در سه حالت ممکن است تریپ بدهد:
1- در صورتی که اضافه بار موتور یا جریان کشی بیش از اندازه تنظیم شده داشته باشیم.
2- از دست دادن فاز ورودی. در زمان عملکرد عادی جریان جاری شده از هر فاز بی متال به سمت مصرف کننده در زمان مشخص یکسان است. چنانچه یکی از فازها قطع شود یا دچار اختلال شود؛ در این صورت جریان از طریق دو فاز دیگر ۱٫۷۳ برابر مقدار نرمال می‌باشد؛ در نتیجه بی متال گرم شده و تریپ می‌دهد.
3- عدم تعادل فاز: به خاطر داشته باشید که یک رله بی متال به هیچ عنوان نمی‌تواند از تجهیز شما در برابر اتصال کوتاه محافظت کند. در نتیجه بی متال نمی‌تواند جای کلید فیوز یا قطع کننده مدار را بگیرد.
استاندارد جریانی بی متال ها
بی متال‌ها انواع مختلفی دارند و تنوع بی متال‌ها در رنج جریانی تنظیمی آنها است که از استاندارد تولیدی هر شرکت تبعیت می‌کنند. استاندارد متداول تولیدی رله‌های بی متال به صورت زیر است:
| ۱۶-۲۴ | ۱۲-۱۸ | ۹-۱۳ | ۶-۱۰ | ۴-۶ | ۲٫۵-۴ | ۱٫۶-۲٫۵ | ۱-۱٫۶ | ۰٫۶۳-۱ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۲۵۰-۴۰۰ | ۲۰۰-۳۳۰ | ۱۶۰-۲۴۰ | ۱۳۲-۲۲۰ | ۹۰-۱۵۰ | ۶۰-۱۰۰ | ۴۸-۶۵ | ۳۷-۵۰ | ۳۰-۴۰ |
نکات خرید رله بی متال
برای خرید یک رله بی متال با توجه به مواردی که در بالا عنوان کردیم؛ کافیست متناسب با موتور مورد نظر، میزان جریان نامی آن را یادداشت کرده و پس از خرید کنتاکتور مورد نیاز، بی متال مورد نظر را متناسب با جریان نامی موتور انتخاب و در زیر کنتاکتور جانمایی کنیم. در پایان با استفاده از عقربه تنظیم میزان جریان تنظیمی رله بی متال را کمی بالاتر از میزان جریان نامی موتور قرار می‌دهیم.
شرکت المان صنعت برتر سپهر با برند ISBS مفتخر است تا انواع بی متال را با بهترین کیفیت و همگام با استانداردهای روز دنیا تأمین کرده و به همراه ۲ سال ضمانت در اختیار همکاران و مهندسان عزیز برق قرار دهد.