در صنعت برق و در بخش‌های ساخت و تجهیز ادوات از کلیدها و قطع کننده‌های مختلفی (ساده‌ترین تا پیچیده‌ترین) استفاده می‌شود. انواع کلیدهای برق صنعتی را می‌توان در بازار بنا بر نوع کار و نوع تجهیز پایین دستی کلید انتخاب و تهیه کرد. ساده‌ترین نوع این کلیدها در صنعت برق همان کلیدهای شستی یا فشاری و پچیده ترین نوع آنها کلیدهای هوایی هستند. به طور خلاصه انواع کلیدهای صنعتی را می‌توان به صورت زیر دسته بندی کرد:
1- کلیدهای ساده
2- کلیدهای اهرمی
3- کلیدهای غلطکی
4- کلیدهای زبانه ای
5- کلیدهای گردان
6- کلیدهای سلکتوری یا سلکتور سوئیچ‌ها
7- کلیدهای مرکب مانند کنتاکتورها
8- کلید مینیاتوری
9- کلید محافظ جان
10- کلید حرارتی یا راه انداز موتور (موتور استارتر)
11- کلید اتوماتیک کامپکت
12- کلیدهای دوطرفه انتقال (شهرژنراتور)
13- کلید هوایی
آشنایی با انواع کلیدهای برق صنعتی
سیزده مورد گفته شده در بخش قبل، انواع کلیدهای صنعت برق را نشان می‌دهند. از بین این کلیدها ما به معرفی موارد هشتم الی سیزدهم به عنوان مهم‌ترین کلیدهای مورد استفاده در صنعت برق و در بخش فشار ضعیف می‌پردازیم.
کلید مینیاتوری
اولین کلید ساده در بخش انواع کلیدهای برق صنعتی کلید مینیاتوری است. کلیدهای مینیاتوری یا Miniature Circuit Breaker (MCB) نوعی از کلیدهای خودکار هستند که وظیفه حفاظت در برابر جریان اضافه بار و اتصال کوتاه را بر عهده دارند. در مقاله‌ی بررسی انواع کلید مینیاتوری و عملکرد آن به طور مفصل به معرفی این کلیدها و نحوه انتخاب آنها پرداخته‌ایم. کلید مینیاتوری شامل سه بخش کلید، رله جریان مغناطیسی، رله حرارتی یا بیمتالی هستند. کلیدهای مینیاتوری بر حسب تعداد پل به تک پل تا چهار پل و از نظر تعداد فاز به تکفاز، تکفاز بعلاوه نول، دوفاز، سه فاز و سه فاز بعلاوه نول تقسیم می‌شوند.
مهم‌ترین مشخصه کلیدهای مینیاتوری عدم امکان تنظیم جریان آنها بوده و در واقع حفاظت‌ها غیر قابل تنظیم است. رنج جریانی کلیدهای مینیاتوری بر اساس استانداردی مشخص و همگانی از ۱ شروع شده و تا ۶۳ ادامه دارد که در برخی کارها نهایتاً تا رنج ۱۲۵ آمپر نیز موجود می‌باشد. عامل مهم بعدی در کلید مینیاتوری که سبب تمایز آن با دیگر بریکر ها می‌شود؛ قدرت قطع است؛ کلیدهای مینیاتوری در قدرت قطع‌های ۴٫۵، ۶ و ۱۰ کیلو آمپر تولید می‌شوند پس خوب است بدانید که برای داشتن قدرت قطع بالاتر و قطع خودکار سریع‌تر باید به سراغ دیگر کلیدها بروید. مورد آخر در مورد کلیدهای مینیاتوری مربوط به Type آنها بوده که بسته به بار مصرف کننده به تایپ‌های B,C,D,Z,K تقسیم می‌گردند؛ برای مثال تیپ C به عنوان تیپ عمومی برای مصارف موتوری است که ۵ تا ۱۰ برابر جریان نامی را تحمل می‌کند.
کلید محافظ جان
کلیدهای محافظ جان یا (Residual Current Circuit Breaker(RCCB هم خانواده کلیدهای مینیاتوری هستند که کار اصلی آنها حفاظت از جان افراد بر اساس شناسایی نشتی جریان و قطع مدار پایین دستی است. در مقاله کلید محافظ جان و انواع آن به بررسی مفصل کلیدهای محافظ جان ساده و ترکیبی پرداخته‌ایم. کلیدهای محافظ جان بر اساس مقایسه میزان جریان ورودی و جریان خروجی کار می‌کنند؛ چنانچه میزان این دو جریان با هم برابر نباشد، عمل قطع انجام می‌گیرد.
این کلیدها در دو مدل دو پل، شامل یک فاز و یک نول برای مصارف خانگی و چهار پل شامل سه فاز و یک نول برای مصارف صنعتی تولید می‌شوند. رنج جریانی کلیدهای محافظ جان از استاندارد خاصی تبعیت کرده و در بازار ایران عموماً در رنج‌های ۱۰ الی ۶۳ آمپر تولید و به فروش می‌رسند. یک عامل مهم در انتخاب کلید محافظ جان، میزان جریان نشتی است که به‌واسطه آن کلید عمل قطع را انجام می‌دهد؛ در حال حاضر در بازار کلیدهای محافظ جان با جریان نشتی ۳۰ و ۳۰۰ میلی آمپر موجود می‌باشند. قدرت قطع نیز فاکتور دیگری است که در هنگام تهیه و استفاده از یک کلید محافظ جان باید در نظر گرفت؛ قدرت قطع کلیدهای محافظ جان ۴٫۵ و ۶ کیلوآمپر می‌باشد.
کلید حرارتی یا راه انداز موتور (موتور استارتر)
از جمله انواع کلیدهای برق صنعتی، نوعی کلید مغناطیسی برای حفاظت از الکتروموتورها، موتورهای سنکرون و… در برابر جریان اضافه بار می‌باشد. در بارهای موتوری جریان کشی بیش از حد از شبکه می‌تواند دلایل مختلفی مانند اتصال کوتاه فازها و… داشته باشد که همین عامل می‌تواند سبب گرم شدن بیش از حد موتور، آسیب به آن و در نهایت سوختن تجهیز شود. کلید حرارتی تجهیزی است که می‌تواند مصرف کننده (موتور) را در این مورد حفاظت کند.
به طور کلی وسایل حفاظت موتوری هر نوع مصرف کننده را از شبکه قطع می‌کنند البته باید دقت کرد که کلید حفاظتی باید به گونه‌ای انتخاب شود که در هنگام راه اندازی موتور که جریان راه اندازی بالایی را از شبکه می‌گیرد، مدار قطع شود. در کلیدهای حرارتی، بی متالی تعبیه شده که این عمل را انجام می‌دهد؛ اما این عمل آنی نبوده و مدت زمانی طول می‌کشد. کلیدهای حرارتی به‌صورت سه فاز بوده و دارای رنج جریانی قابل تنظیم در محدوده مشخص تعریف شده در کلید هستند. بر همین اساس کلیدهای حرارتی عموماً در رنج ۰٫۶۳ الی ۸۰ آمپر تولید می‌شوند.
برای مثال برای یک موتور با جریان نامی محدوده ۲۵ آمپر می‌توان از یک کلید حرارتی 23 الی 32 آمپر استفاده کرده و بی متال آن را روی محدوده ۲۵ آمپر تنظیم کرد. کلیدهای حرارتی را می‌توان به خاطر داشتن تجهیزات جانبی مانند کنتاکت کمکی و کنتاکت آلارم جزو کلیدهای مرکب نیز به حساب آورد.
کلید اتوماتیک کامپکت
یکی دیگر از انواع کلیدهای برق صنعتی به کلیدهای اتوماتیک کامپکت معروف هستند، در مقاله با انواع کلید اتوماتیک کامپکت آشنا شوید به طور کامل به نوع کار و عملکرد این کلیدها پرداخته‌ایم. کلید اتوماتیک کامپکت یا (Molded Case Circuit Breake (MCCB کلیدی برای حفاظت در برابر اتصال کوتاه با قابلیت قطع در زیر بار است. خانواده کلیدهای اتوماتیک تنوع بسیار زیادی دارند اما استفاده از مدل کامپکت به دلیل ابعاد کوچک‌تر، قیمت مناسب‌تر، پشتیبانی وسیعی از رنج جریان ۱۶ تا ۱۶۰۰ آمپر و عملکرد مناسب محبوبیت بیشتری دارد.
علت اصلی استفاده از کلید اتوماتیک کامپکت به جای یک کلید مینیاتوری در مدار قدرت، قدرت قطع بالای آنهاست. همچنین این کلیدها در دو دسته بندی کلی فیکس و قابل تنظیم تولید می‌شوند و منظور از این دو دسته بندی، قابلیت تنظیم جریان کلید در محدوده خاص است. برای مثال یک کلید اتوماتیک 125 آمپر قابل تنظیم توانایی تنظیم در محدوده ۱۰۰ تا ۱۲۵ آمپر را داراست. همچنین کلیدهای قابل تنظیم به دو دسته قابل تنظیم حرارتی مغناطیسی و قابل تنظیم الکترونیکی تقسیم می‌شوند؛ کلیدهای اتوماتیک قابل تنظیم به صورت تک پل، دوپل، سه پل و چهار پل به عنوان سه فاز به همراه نول تولید می‌شوند که مدل سه پل در ایران مصرف بالاتری دارد.
کلید های دوطرفه انتقال ( کلیدهای شهرژنراتور)
در دسته بندی انواع کلیدهای برق صنعتی، کلیدهای دو طرفه به عنوان کلیدی برای انتقال برق مصرف کننده از شبکه برق تجاری به یک ژنراتور محلی در صورت قطعی برق استفاده می‌شود. اگرچه این دسته از کلیدها دارای انواع مختلفی هستند اما عموم آنها در یکی از دو دسته ساده یا اتوماتیک قرار می‌گیرند. در حالت اتوماتیک بلافاصله بعد از قطع برق، کلید به حالت استفاده از ژنراتور سوئیچ می‌شود و در حالت دستی لازم است تا اپراتور به محل کلید مراجعه و دسته گردان را بچرخاند. خوب است بدانید که روند قطعی برق سبب محبوبیت روز افزون این کلیدها خواهد شد. کلیدهای دو طرفه در حال حاضر در محدوده جریانی ۱۲۵ تا ۱۶۰۰ آمپر تولید و به فروش می‌رسند.
کلید هوایی
آخرین و بزرگ‌ترین تجهیز از میان انواع کلیدهای برق صنعتی، کلیدهای هوایی هستند. کلیدهای هوایی یا Air Circuit Breaker (ACB) دسته دیگری از کلیدها هستند که به علت خاموش کردن آرک‌ها در محفظه خلأ و کلید زنی در هوای آزاد، به کلیدهای هوایی معروف شده‌اند. این کلیدها قابلیت تنظیم بالا حتی در تأخیر ها و آستانه قطع دارند و از این نظر برای حفاظت از تجهیزات حساس مورد استفاده قرار می‌گیرند. قدرت قطع آنها بسیار بالا بوده و عموماً دارای برد الکترونیکی و رله حفاظتی به‌صورت میکروپروسسوری می‌باشند. این کلیدها را می‌توان به صورت دستی یا اتوماتیک فرمان داد و در برخی مدل‌ها امکان کنترل از راه دور نیز مقدور است. کلید هوایی دارای ادوات جانبی مانند کلیدهای کامپکت بوده و با توجه به قدرت قطع جریان اتصال کوتاه بسیار بالا در حفاظت هرچه بهتر نیروگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد همچنین رنج جریانی کلیدهای هوایی ۶۳۰ تا ۶۳۰۰ آمپر می‌باشد.
در این مقاله به معرفی بخشی مهم از انواع کلیدهای برق صنعتی پرداختیم. شرکت المان صنعت برتر سپهر با برند ISBS به عنوان یکی از ارائه دهندگان بهترین راه حل در صنعت برق ایران مشغول به فعالیت است. سبد کالای این شرکت در برگیرنده بخش بزرگی از تجهیزات کلید زنی، سوئیچینگ و بریکر‌ها می‌باشد. برای آشنایی کامل با کلیدهای این شرکت و اطلاع از جزئیات آنها می‌توانید به صفحه محصولات ما سر بزنید.